महेन्द्र चन्द । विद्यार्थी भनेको अध्ययनरत व्यक्ति हो, जसले कुनै शैक्षिक संस्था जस्तै विद्यालय, महाविद्यालय, वा विश्वविद्यालयमा ज्ञान, सीप, र दक्षता हासिल गर्नका लागि समय र प्रयास समर्पित गर्छ । विद्यार्थीहरूको मुख्य लक्ष्य बौद्धिक, सामाजिक, र व्यावसायिक विकास गर्नु हो । जसले उनीहरूलाई जीवनका विभिन्न क्षेत्रमा सफल हुन मद्दत गर्छ ।

कक्षामा सहभागी हुने, गृहकार्य र परियोजनामा काम गर्ने, छलफलमा भाग लिने, र परीक्षा दिने जस्ता शैक्षिक गतिविधिहरू विद्यार्थीहरूको शैक्षिक प्रक्रियामा समावेश हुन्छन् । यस क्रममा, विद्यार्थीहरूले पाठ्यक्रममा आधारित ज्ञानमात्र होइन, नेतृत्व, समस्या समाधान गर्ने क्षमता, र समन्वय सीप जस्ता जीवनका लागि आवश्यक गुणहरू पनि विकास गर्छन् ।

विद्यार्थी राजनीति भनेको शैक्षिक संस्थाहरूमा अध्ययनरतहरूको नेतृत्व, संगठन र सक्रियताको माध्यमबाट सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक र सांस्कृतिक मुद्दाहरूमा सहभागिता जनाउने प्रक्रिया हो ।

विद्यार्थी राजनीति अध्ययनरतहरूको अधिकार, हित र आवश्यकताहरूको संरक्षण र प्रवर्द्धनको लागि संघर्ष गर्ने माध्यम हो । यसले विद्यार्थीहरूलाई नेतृत्व विकास, निर्णय–प्रक्रियामा सहभागिता र सामाजिक उत्तरदायित्वको भावना सिक्न मद्दत गर्छ ।

विद्यार्थी राजनीति शैक्षिक वातावरण सुधार्न र अध्ययनरतहरूको भविष्यलाई सकारात्मक दिशा दिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । नेपालको विद्यार्थी आन्दोलनको इतिहास स्वर्णीम छ । पञ्चायत कालमा विद्यार्थी आन्दोलन राजनीतिक आन्दोलनको दर्पण थियो । नेपालको परिवर्तनका आन्दोलनमा विद्यार्थी आन्दोलनको योगदान महत्वपूर्ण छ । आजका राष्ट्रिय नेताहरू विद्यार्थी आन्दोलनकै जगबाट पैदा भएका हुन् ।

नेपालको विद्यार्थी आन्दोलनले देशको राजनीतिक, सामाजिक र शैक्षिक परिवर्तनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । विशेषगरी पञ्चायतकालमा लोकतन्त्र र मानव अधिकारका पक्षमा संघर्ष गर्दै विद्यार्थीहरूले निरंकुशताविरुद्ध सशक्त आन्दोलनहरू सञ्चालन गरे ।

२००७ सालको प्रजातान्त्रिक क्रान्तिदेखि २०४६ सालको जनआन्दोलनसम्म, विद्यार्थीहरूले अन्यायविरुद्ध लड्दै देशमा राजनीतिक सचेतना फैलाए । अखिल क्रान्तिकारी, माओवादी विचारधारामा आधारित विद्यार्थी संगठन हो ।

यसले स्थापना कालदेखि शैक्षिक सुधार, निजीकरणविरुद्ध आन्दोलन, र ग्रामीण क्षेत्रका विद्यार्थीहरूको अधिकारका लागि लामो समयदेखि संघर्ष गर्दै आएको छ ।

क्रान्तिकारी राजनीतिक विचारधाराहरू
क्रान्तिकारी राजनीतिक विचारधाराहरू ति हुन् जसले समाजमा मौलिक परिवर्तन ल्याउनका लागि विद्रोह, संघर्ष र क्रान्तिको माध्यमबाट नयाँ सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक व्यवस्था स्थापना गर्ने लक्ष्य राख्छन् । यी विचारधाराहरूले प्रायः विद्यमान सत्ताको आलोचना गर्छन् र नयाँ प्रणालीको स्थापना गर्ने प्रयास गर्छन् । केही प्रमुख क्रान्तिकारी राजनीतिक विचारधाराहरू निम्नानुसार छन् ।

माक्सवाद: माक्सवाद एउटा समाजवादी विचारधारा हो, जसले समाजमा विद्यमान असमानता र शोषणलाई वर्ग संघर्षको माध्यमबाट हटाउनुपर्ने आवश्यकता देखाउँछ । कार्ल माक्स र फ्रेडरिक ऐङ्गल्सले १९ औं शताब्दीमा प्रतिपादित गरेको यस विचारले समाजको आर्थिक संरचनामा परिवर्तनको लागि क्रान्तिको आह्वान गर्दछ ।

माक्सवादी सिद्धान्तअनुसार, समाज दुई प्रमुख वर्गमा विभाजित हुन्छः पूँजीपति वर्ग (जसले उत्पादनका साधनहरूको स्वामित्व राख्छ) र श्रमिक वर्ग (जसले श्रम बेचेर जीविका चलाउँछ)।

माक्सवादले शोषणको मुख्य कारण निजी सम्पत्ति र उत्पादनका साधनहरूको व्यक्तिगत स्वामित्वलाई देखाउँछ। यसले समाजको आर्थिक सम्बन्धलाई आधार बनाउँदै, वर्गीय उत्पीडनको अन्त्यका लागि उत्पादनका साधनहरूको सामूहिक स्वामित्वको परिकल्पना गर्छ । माक्सवादी क्रान्तिको उद्देश्य भनेको वर्गविहीन समाजको स्थापना गर्नु हो, जहाँ सबैलाई समान पहुँच र अवसर हुनेछ, र कुनै वर्गीय शोषण हुनेछैन ।

माक्सवादले इतिहासलाई ‘वर्ग संघर्षको इतिहास’ भनेर व्याख्या गर्छ, जहाँ प्रत्येक ऐतिहासिक परिवर्तनले नयाँ सामाजिक र आर्थिक संरचनाहरूको उदय गराएको छ । माक्सवादको अन्तिम लक्ष्य भनेको समाजवादी व्यवस्था स्थापना गरेर एक साम्यवादी समाजतर्फ अगाडि बढ्नु हो, जहाँ निजी सम्पत्ति अन्त्य हुन्छ, र हरेक व्यक्ति आफ्नो क्षमताअनुसार योगदान दिन्छ र आफ्नो आवश्यकताअनुसार पाउँछ भन्ने सिद्धान्त लागू हुन्छ । तसर्थ, माक्सवाद केवल आर्थिक परिवर्तनको सिद्धान्त नभई, सामाजिक न्याय, समानता, र मुक्तिको अभियान पनि हो, जसले विशेषगरी श्रमिक वर्गको मुक्ति र अधिकारको लागि संघर्ष गर्छ।

समाजवादः समाजवाद एक सामाजिक, आर्थिक, र राजनीतिक विचारधारा हो, जसले उत्पादनका साधनहरूको सामूहिक स्वामित्व र व्यवस्थापनको पक्षपोषण गर्छ । यसले निजी स्वामित्वलाई असमानता र शोषणको कारण मानेर सामाजिक न्याय, समानता र समान अवसरहरूको स्थापना गर्न राज्यको हस्तक्षेप आवश्यक देख्छ।

समाजवादले क्रान्ति मार्फत आर्थिक असमानता र वर्ग विभाजनको अन्त्य गर्दै, सबै नागरिकलाई समान पहुँच र अवसर सुनिश्चित गर्न खोज्छ ।

यस विचारधाराको लक्ष्य मुनाफाभन्दा सामूहिक कल्याणलाई प्राथमिकता दिँदै वर्गविहीन समाजको निर्माण गर्नु हो । समाजवादले समानतामा आधारित समाज निर्माण र आर्थिक शोषणको अन्त्यको लागि संघर्ष गर्छ, जसले श्रमिक वर्गको अधिकार र हितको संरक्षण गर्छ ।

लेनिनवादः जनवादी केन्द्रीयता लेनिनवाद संगठनको महत्त्वपूर्ण सिद्धान्त हो, जसले संगठनभित्रको अनुशासन, एकता, र लोकतान्त्रिक प्रक्रिया सुनिश्चित गर्दछ । यो लेनिनको विचारमा आधारित छ, जसमा संगठनका सदस्यहरूले निर्णय प्रक्रियामा खुला रूपमा भाग लिन पाउँछन्, तर अन्तिम निर्णय बहुमतको आधारमा गरिन्छ र सबैले त्यसलाई पालना गर्नुपर्छ। लेनिनकाअनुसार, विचार विमर्शमा पूर्ण स्वतन्त्रता र कार्यान्वयनमा पूर्ण एकता अनिवार्य हुन्छ ।

संगठनका नियम र निर्देशनहरूको पालना अनिवार्य मानिन्छ, जसले संगठनको एकतालाई बलियो बनाउँछ । नीति निर्माणमा सदस्यहरूको सक्रिय सहभागिता र कार्यान्वयनमा केन्द्रीय नेतृत्वको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । पुनरावलोकन र सुधार प्रक्रियाहरूले संगठनलाई सुदृढ र गतिशील राख्छ ।

जनवादी केन्द्रीयता संगठनलाई पारदर्शी, अनुशासित, र सशक्त बनाउँदै श्रमिक वर्गको हितमा काम गर्ने वातावरण सिर्जना गर्छ, जसले लेनिनले परिकल्पना गरेको श्रमिक वर्गको मुक्तिको मार्गप्रशस्त गर्छ ।

माओवादः माओवाद माओत्सेतुङद्वारा प्रतिपादित माक्सवाद–लेनिनवादको एक विशेष रूप हो, जसले ग्रामीण कृषकहरूको क्रान्तिलाई प्रमुख शक्ति मान्दछ । यो सिद्धान्तले ग्रामीण इलाकामा किसानहरूको भूमिका महत्त्वपूर्ण ठान्दै, क्रान्तिलाई ग्रामीण क्षेत्रबाट सुरु गरेर शहरी क्षेत्रमा विस्तार गर्नुपर्ने तर्क दिन्छ। माओवादको ‘जनताको युद्ध’ अवधारणाले लामो समयसम्म जनताको समर्थनमा आधारित गुरिल्ला युद्धको महत्त्वलाई जोड दिन्छ ।

माओवादले क्रान्तिको चरणहरूलाई प्राथमिकता दिएको छ, जहाँ पहिले सशस्त्र संघर्षको माध्यमबाट सत्तामा कब्जा गर्न, त्यसपछि साम्यवादतर्फ अगाडि बढ्ने लक्ष्य राखिएको हुन्छ । यो सिद्धान्त चीनको ऐतिहासिक सन्दर्भमा आधारित भए पनि, नेपाल लगायत विश्वका अन्य ग्रामीण आधारित समाजहरूमा पनि यसको प्रभाव देखिन्छ ।

माओवादले पार्टीको निरन्तर सुधार, आत्मालोचना, र जनतासँग नजिकको सम्बन्धको पक्षपोषण गर्दछ, जसले नेतृत्वलाई जनताको वास्तविक आवश्यकताहरू बुझ्न मद्दत पुर्याउँछ ।

जातीयमुक्ति आन्दोलनहरूः विभिन्न जातीय समूहहरूको मुक्ति र समानताका लागि संघर्ष गर्ने विचारधाराहरूले पनि क्रान्तिको आह्वान गर्छन् । यी आन्दोलनहरूले प्रायः जातीय उत्पीडनको अन्त्य र जातीय स्वायत्तताको स्थापना गर्न खोज्छन् ।

पर्यावरणवादः पर्यावरणवादलाई समाजवाद र साम्यवादको अभिन्न हिस्सा मानिन्छ । वातावरणीय समस्याहरूको मूल कारण पूँजीवादी प्रणालीमा हो, जसले नाफाको लागि प्राकृतिक स्रोतहरूको अन्धाधुन्ध दोहन गर्छ । साम्यवादमा उत्पादनका साधनहरूको सामूहिक स्वामित्व हुने भएकोले वातावरणीय समस्याहरू समाधान गर्न मद्दत पुर्याउँछ ।

दिगो विकासलाई प्राथमिकता दिँदै, प्राकृतिक स्रोतहरूको विवेकपूर्ण प्रयोग, समानता र न्याय, प्राविधिक प्रगति, र समुदायको सहभागितालाई सुनिश्चित गर्छ । पर्यावरणलाई संरक्षण मात्र नभई समाजको समग्र विकास र प्रगतिको आवश्यक शर्त मानिन्छ ।

जेन जेड-पिँढीले युवाहरूको भूमिका अत्यन्त महत्त्वपूर्ण रूपमा मानिस, समाज, र राजनीतिमा चिन्ता राख्छन् । यी युवाहरूले सामाजिक समानता, पर्यावरणीय संरक्षण, डिजिटल अधिकार, राजनीतिक सक्रियता, र सहनशीलता र सहकार्य प्रति उत्सुकताका साथै सामाजिक सञ्जालको प्रभावमा प्रभावित हुन्छन् र पार्छन । विशेषगरी १९९७ देखि २०१२ सम्म जन्मेका युवापिँढीलाई चिनिने गरिन्छ ।

तिनीहरूको नेतृत्व र आग्रह भविष्यका नीति र कार्यक्रमहरूमा उन्नति र परिवर्तन ल्याउन प्रेरित गरेको छ । युवाहरूले राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक समस्याहरूको विचार र समाधानमा आवाज उठाउन सक्षम छन्, जसले समाजलाई प्रोत्साहित गर्दछ र राजनीतिक प्रक्रियाहरूमा सक्रिय भूमिका खेलेको छ ।

कम्युनिज्मः कम्युनिज्म एक उन्नत समाजवादी विचारधारा हो, जसले वर्गविहीन र राज्यविहीन समाजको परिकल्पना गर्छ । यस विचारधाराले उत्पादनका साधनहरूको सामूहिक स्वामित्व र निजी सम्पत्तिको उन्मूलनको पक्षपोषण गर्छ । कम्युनिज्मका प्रमुख प्रवर्तकहरू कार्ल माक्स र फ्रेडरिक ऐङ्गल्स हुन, जसले ‘द कम्युनिस्ट मेनुफेस्तो’ मार्फत आफ्ना सिद्धान्तहरू प्रस्तुत गरेका थिए।

प्रचण्ड पथः प्रचण्ड पथ भनेको नेपालमा भएको क्रान्तिको सन्दर्भमा मार्क्सवाद–लेनिनवाद–माओवादको एक विचारहरूको रुप हो, जसलाई पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले विकास गरेका थिए । यो विचारधाराले नेपालका विशेष ऐतिहासिक, सामाजिक, र आर्थिक सन्दर्भलाई ध्यानमा राख्दै समृद्धि, सामाजिक न्याय, र समानता प्राप्त गर्नका लागि एक व्यापक जनसंघर्षको आवश्यकता देखेको थियो ।

प्रचण्ड पथ माओवादी विचारधारामा आधारित भएको हुँदा, यसले सामाजिक समानता, समाजवाद, र राष्ट्रियताको सँगै नेपाली जनताको आर्थिक राजनीतिक स्वायत्तता र गरीबी निवारणमा पनि ध्यान दिएको थियो ।

प्रचण्ड पथले ग्रामीण कृषक वर्ग र मजदुरहरूको भूमिका र योगदानलाई महत्त्व दिएर, समावेशी विकास र विविधतामा आधारित राष्ट्रियताको अवधारणालाई पनि प्राथमिकता दिएको थियो ।

यसले स्थानीय स्रोत र क्षमताहरूको प्रयोग गरेर नेपाललाई आत्मनिर्भर बनाउने लक्ष्य राखेको थियो, जसले बाह्य निर्भरता कम गर्न मद्दत पुर्याएको थियो । सामाजिक सेवामा समान पहुँच र सीमान्तकृत समूहहरूको अधिकारको प्रवर्द्धन गर्दै, प्रचण्ड पथले नेपालमा समृद्ध, समानता, र लोकतान्त्रिक समाजको निर्माणमा योगदान पुर्याएको छ, ऐतिहासिक न्यायको पुनःस्थापना गर्दै सामाजिक परिवर्तनको लक्ष्यमा अडिग रहनका लागि नयाँ संरचना र रणनीतिहरूको आवश्यकता पुरा गरेको थियो ।

क्रान्तिकारी आन्दोलन कार्यक्रमहरु
डिबेट-माक्सवादकाे सुन्दर पक्ष भनेको द्वन्दात्मक भौतिकवाद हो । सबै क्रान्तिकारी आन्दोलनहरूमा छलफल विमर्श अत्यावश्यक हुन्छ । द्वन्दात्मक विश्लेषणले विभिन्न विचार र दृष्टिकोणहरूको समावेशी रुपमा त्यसको बहुधारा र सिर्जनात्मकता प्राप्त गर्न सफल हुन्छ । विभिन्न विचारशृङ्खलाको माध्यमबाट लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक विचार विमर्श राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको नीति सामाजिक समस्याहरूको समाधान राष्ट्रियता र स्वाथ्यताको आधारको नेपाली जनताको अभिवृद्धि र समृद्धिको लागि नेपालमा डिबेट एण्ड कन्फरेन्सको आयोजना गरिनुपर्छ ।

यसले संगठन, नेपाली विद्यार्थी आन्दोलन, जनतालाई राष्ट्रियता, स्वायत्यताको जिम्मेवारी र संरचना संविधानको शक्ति र अधिकारको उपयोग गर्न सक्षम बनाउँछ । जस अन्तर्गत संगठन मजबुत र आर्थिक सामाजिक परिवर्तनका लागि निम्न कार्यक्रमहरू सञ्चालन हुनुपर्छ ।

प्रत्येक वर्ष राष्ट्रिय विद्यार्थी महोत्सव हुनुपर्छ । जसमा विद्यार्थीहरूको ज्ञान सीप र क्षमता अभिवृद्धि र प्रदर्शन गर्नेछन् । जहाँ नयाँ कुरा सिक्ने र नयाँ कुरा सिकाउने कुरामा विद्यार्थीहरू अग्रसर हुनेछन् । दुई वर्षमा एउटा अन्तर्राष्ट्रिय युवा विद्यार्थी समिटको आयोजना हुनुपर्छ । जसमा हामी राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय युवा विद्धार्थीहरुका नया सोच र आविस्कारमा विचार बिमर्श गर्नेछौँ ।

क्रान्तिकारी आन्दोलन र सशक्त सङ्घर्षका कार्यक्रमहरूः
देशैभरिका क्याम्पसहरूमा प्रत्येक महिना जिम्मेवार निकायसँग विमर्श चलाउने कार्यक्रमको आयोजना गर्ने उद्देश्यले, शैक्षिक वातावरणमा सुधार ल्याउने र विद्यार्थीहरूको आवाजलाई सशक्त बनाउने महत्वपूर्ण कदम उठाउनुपर्नेछ । समाजवादी शिक्षाको मोडल तयार गरी शिक्षा ऐनलाई संशोधन गर्नका लागि आवश्यक पहल गर्नुपर्छ ।

यसमा, शिक्षामा निजीकरण र माफियाकरण विरुद्ध आन्दोलन सिर्जना गर्ने, लाइब्रेरी, होस्टेल र विद्यार्थी सुरक्षा कोष कार्यक्रम अनिवार्य रूपमा लागू गर्ने कुरा समावेश हुनेछ ।

विद्यार्थीहरूको आर्थिक अवस्था सुधार्नका लागि यातायात, मनोरञ्जन र घरभाडा दरसहित दैनिक उपभोग्य वस्तुमा ५०% छुट उपलब्ध गराउनुपर्नेछ । education loan, part time job and full time job र incubation सेन्टरमार्फत स्टार्टअप बिजनेसको ग्यारेन्टी प्रदान गर्नाले युवा उद्यमिता प्रोत्साहित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।

शैक्षिक क्यालेण्डर सार्वजनिक गरेर, यसलाई सबै विश्वविद्यालयले कडाईपूर्वक लागू गर्ने व्यवस्था गर्नाले शैक्षिक प्रक्रिया, तालिका नियमित र व्यवस्थित बनाउन मद्दत पुग्नेछ । यसरी, यी पहलहरूले नेपाली शिक्षामा सुधार ल्याउन र विद्यार्थीहरूको समग्र विकासमा योगदान पुर्याउन सकिनेछ ।

क्रान्तिकारी विद्यार्थी रोजगार बैंक स्थापना
क्रान्तिकारी विद्यार्थी रोजगार बैंकको स्थापना एक अत्यन्तै महत्वपूर्ण र सक्रिय पहल हो । यसको मुख्य उद्देश्य नेपालका युवा विद्यार्थीहरूलाई शैक्षिक अनुभवको साथै आर्थिक आधारमा मजबुद बनाउँदै रोजगारीको सम्भावना प्रदान गर्नु हो ।

यसले विभिन्न विद्यालय, क्याम्पस र विश्वविद्यालयबाट शिक्षा प्राप्त गरेका तथा लिँदै गरेका विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूको ज्ञान, सीप र क्षमता अनुसारको काममा रोजगार प्राप्त गर्न सक्षम हुनेछन । यस योजनामा २०० प्रत्यक्ष रोजगारको अवसर र २००० भन्दा बढीलाई आंशिक रोजगारीको अवसर उपलब्ध गराउने लक्ष्य राखिएको छ ।

यसमा आफ्नो साझेदारीमा गरि डेटा कलेक्सन, रिसर्चर, आइटी सेक्टर, इन्टर्नशिप, उद्यमशीलता र वित्तीय साक्षरता सम्बन्धी तालिम र गोष्ठीको आयोजना गरिनेछ । त्यसका लागि देशभर विविध फिल्ड सर्भे, (इन्जिनियरिङ सर्भे, डिपिआर, वातावरण सर्भे) कानुनी विषयहरूमा काम गर्ने योजनासमेत छन् । यस संगठनले विभिन्न आउटलेटहरूको सिर्जना गर्ने र दैनिक भोलिन्टियर र अन्य कामहरूमा संलग्न हुनका लागि अवसरहरू पनि प्रदान गर्नेछ ।

यसरी, विद्यार्थीहरूलाई व्यावसायिक अनुभव र सीप प्रदान गर्दै, समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने उद्देश्यका साथ काम गर्नेछन् । यस पहलले समग्रमा युवा क्षमता र सामाजिक उत्तरदायित्वको भावना विकास गर्न महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ ।

विद्यार्थी सुरक्षा कोष निर्माण गर्न विशेष पहल कदमी गर्ने
विद्यार्थी सुरक्षा कोष निर्माण गर्न विशेष पहल कदमी गर्नु अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ, जसले विद्यार्थीहरूको सामाजिक, भौतिक, नैतिक, र मनोवैज्ञानिक सुरक्षा सुनिश्चित गर्छ । सुरक्षित वातावरणमा अध्ययन गर्ने मौलिक हक विद्यार्थीहरूको लागि राज्यको जिम्मेवारी हो । यो कोषले विद्यार्थीहरूलाई शैक्षिक सामग्री, स्वास्थ्य उपचार, खाद्यान्न, र लत्ता कपडा जस्ता आवश्यक सामग्रीहरू उपलब्ध गराउनुपर्नेछ ।

विद्यार्थीहरूले आफ्नो रोजगारी प्राप्त गरेपछि कर मार्फत राज्यलाई योगदान दिन सक्ने प्रणाली बनाउन आवश्यक छ । यसले विद्यार्थीलाई आर्थिक सहयोग गर्दै, उनीहरूको अध्ययनलाई निरन्तरता दिन सहयोग पुर्याउँछ ।

विश्वभरका प्रगतिशील देशहरूले, जस्तै फिनल्यान्ड, नर्वे, र जर्मनीले, आफ्ना विद्यार्थीहरूका लागि फेलोसिप, रिसर्च ग्रान्ट, र शैक्षिक ऋणको व्यवस्था गरेका छन्, जसले उनीहरूलाई आर्थिक भारविना अध्ययन गर्न सघाउँछ ।

नेपालमा पनि यस्ता प्रणाली लागू गरेर, विद्यार्थीहरूलाई थप अवसर र सुविधा दिन सकिन्छ । विद्यार्थी सुरक्षा कोषले देशको शैक्षिक विकासमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छ, किनकि यसले विद्यार्थीहरूको ज्ञान, क्षमता, र सिर्जनात्मकतालाई प्रोत्साहित गर्दै देशको आर्थिक र सामाजिक प्रगतिको मार्ग प्रशस्त गर्नेछ ।

अनुसन्धानमा विद्यार्थीको लागि अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र प्रदेशस्तरीय सम्मेलनको अवधारणा नेपालमा अनुसन्धान क्षेत्रको विकास र विद्यार्थीहरूलाई अनुसन्धानमा प्रेरित गर्न अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र प्रदेशस्तरीय सम्मेलन महत्त्वपूर्ण मञ्च बन्न सक्छ । यसले देशभित्र र बाहिरका अनुसन्धानमा आबद्द विद्यार्थीहरूलाई एकसाथ अवसर ल्याउने छ, आफ्नो अनुसन्धान प्रस्तुत गर्ने र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका अनुसन्धानकर्ताहरूसँग ज्ञान आदान–प्रदान गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ ।

१. अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा अनुसन्धान प्रस्तुतिः अनुसन्धानमा अबद्द विद्यार्थीहरूले आफ्नो अनुसन्धान पत्रहरू (Research Papers) प्रस्तुत गर्न सक्ने यस्तो सम्मेलनमा विविध क्षेत्रका राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय विशेषज्ञहरूको सहभागिता हुने गर्दछ । यसले विद्यार्थीहरूको अनुसन्धान क्षमतालाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा उजागर गर्न, गुणस्तरीय प्रतिक्रिया पाउन, र भविष्यमा अनुसन्धानको थप सुधारका लागि मार्गदर्शन प्राप्त गर्न महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछ।

२. प्रदेशस्तरीय सम्मेलन (Conclave): प्रदेशस्तरीय सम्मेलनले प्रत्येक प्रदेशमा रहेका अनुसन्धानमा आबद्द विद्यार्थीहरूलाई एकसाथ ल्याएर क्षेत्रीय मुद्दाहरूमा अनुसन्धान गर्ने अवसर प्रदान गर्न सक्छ । यसमा स्थानीय आवश्यकता, क्षेत्रीय समस्याहरू, र प्रदेशको विकासलाई केन्द्रमा राखेर अनुसन्धानको प्रस्तुति गरिन्छ ।

यसले हरेक प्रदेशको आवश्यकता अनुसार नीति निर्माणमा समेत महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउन सक्छ । यी दुई अनुसन्धानका कार्यक्रमले विद्यार्थीहरूलाई अनुसन्धानमा जोडिन प्रोत्साहित गर्दै, उनीहरूको सीप, क्षमता र ज्ञानको विस्तारका लागि महत्त्वपूर्ण अवसर प्रदान गर्नेछ ।

(लेखक अनुसन्धाकर्ता एवम् अखिल क्रान्तिकारीका विद्यार्थी नेता हुन्)